Waarom de Amerikanen voor geen meter te vatten zijn... het had nochtans anders gekund...
Joseph Dombey(1742-1794)
 |
| Dombey en Jefferson - foto National Instititute of Standards and Technology |
De man die stierf om Amerika het metrieke stelsel te geven.
Joseph Dombey was een Franse botanicus die het metrieke stelsel naar de Verenigde Staten zou brengen...maar toen verschenen de PIRATEN!
Joseph Dombey
Joseph Dombey was een Franse arts die botanicus werd van de Jardin des Plantes (Plantentuin) in Parijs, precies toen de Verenigde Staten de onafhankelijkheid uitriepen.
In deze functie groeide Dombey uit tot de belangrijkste autoriteit op het gebied van alles wat met vegetatie te maken heeft in Frankrijk.
Naar Peru:
Joseph werd gevraagd om mee te gaan op een Spaans avontuur, de Botanische Expeditie naar het onderkoninkrijk Peru.
Deze groep bestudeerde duizenden plantensoorten in Zuid-Amerika, maar toen Dombey zijn collectie terugstuurde naar Frankrijk, werd het schip gekaapt.
Zijn bevindingen werden tentoongesteld in het British Museum, waar ze tot op de dag van vandaag bewaard worden.
Naar Chili:
In 1782, na vijf jaar in Peru, ging Dombey naar Chili.
Terwijl hij daar was, brak er een cholera-epidemie uit en (ondanks dat hij een Fransman was) werd Joseph uitgekozen om de situatie onder controle te krijgen.
Hij hielp de stad Concepcion met succes door de ziekte heen.
De Revolutie brak uit:
Dombey keerde terug naar huis toen de Franse Revolutie uitbrak.
Gelukkig respecteerde de Nationale Vergadering zijn mening en stuurde hem op een speciale missie: het metrieke stelsel naar Amerika brengen.
De Franse Revolutie wilde eigenlijk alles aan het oude systeem omverwerpen, en dat gold ook voor de meetmethode.
Toen ze het metrieke stelsel bedachten, wilden ze dat hun oude vrienden in Amerika met hen meegingen (dit was vlak nadat de grondwet was geratificeerd, waardoor de federale overheid de bevoegdheid kreeg om gewichten en maten te bepalen).
Dombey werd terug over de oceaan gestuurd met een meter en een “grave”. De meter was een koperen staaf die (uiteraard) een meter lang was. Een “grave” was een gewicht waarvan de naam al snel zou worden veranderd in gram.
Helaas werd Josephs schip door piraten gekaapt en naar de Caraïben gebracht. Zijn behandeling was zo hard dat hij in gevangenschap overleed.
Hoewel dit het einde is van Dombey's verhaal, moesten de meter en het graf nog wel een eindje reizen.
De piraten (of kapers zoals ze toen werden genoemd) zagen dat zijn bagage geadresseerd was aan minister van Buitenlandse Zaken Thomas Jefferson en besloten de bagage niet te openen. De piraten namen Joseph Dombey gevangen op het eiland Montserrat, in de hoop een losgeld voor hem te krijgen. Helaas voor de piraten, en ook voor Dombey, stierf hij in gevangenschap.
Toen de goederen in New York City aankwamen, had Edmund Randolph de taak van Jefferson al overgenomen.
Na wat heen en weer gepraat nam Randolph uiteindelijk de pakketten aan, maar hij had kennelijk geen idee wat hij met de meter en de grave moest doen.
Op de een of andere manier werd besloten om deze voorwerpen te geven aan Andrew Ellicott , destijds de meest vooraanstaande landmeter.
Dombey's lot die dag vertraagde de invoering van het metrieke stelsel in de Verenigde Staten waarschijnlijk met bijna een eeuw en zorgde ervoor dat de Verenigde Staten een van de weinige landen ter wereld zijn die nog steeds niet-metrische eenheden gebruiken voor onze dagelijkse metingen.
De meter en de grave bleven meer dan 150 jaar in het bezit van de familie voordat ze aan een museum werden geschonken.
NOOT: Het is de moeite waard om te vermelden dat de kilogram in de loop der jaren opnieuw is gedefinieerd, dus de versie die Dombey bij zich droeg, heeft waarschijnlijk niet exact dezelfde massa als de moderne kilogram, die een platina-iridium artefact is dat in Frankrijk is opgeslagen.
Noot: De grave afgekort gv : is de eenheid van massa die werd gebruikt in het eerste metrieke stelsel dat in 1793 in Frankrijk werd ingevoerd. In 1795 werd de grave omgedoopt tot (kilo)gram .
